Recensie: Gezichtsverlies

“Pakistaans echtpaar doodt dochter (15) met zuur,” berichtte NU.nl gisteren. Volgens het artikel is het meisje bezweken aan haar verwondingen nadat haar ouders haar overgoten met zuur. De reden: ze had verkering met een jongen. 178 geschokte comments, 356 verontwaardigde tweets en 1100 aanbevelingen op Facebook volgden: we kunnen het ons in Nederland niet voorstellen. Toch staat zo’n geval van eerwraak niet op zichzelf. Integendeel. Elk jaar worden in ieder geval honderd Pakistaanse vrouwen met zoutzuur verminkt – en aangezien veel vrouwen geen aangifte durven te doen, is het werkelijke aantal waarschijnlijk nog veel hoger. De Pakistaans-Canadese filmmaakster Sharmeen Obaid-Chinoy volgde in de Oscarwinnende documentaire ‘Saving Face’ twee vrouwen die zo’n aanslag te verduren kregen op hun lange weg naar gerechtigheid en verlichting van hun pijn.
“Ik ben heel goed met borsten,” zegt hij lachend. “Ik maak ze klein, ik maak ze groot… Wat je maar wil!” Plastisch chirurg Muhammad Jawad stelt zichzelf voor in zijn kliniek in Londen. Geboren in Pakistan, nu woonachtig in Engeland, is hij behalve zijn borstingrepen vooral geroemd om zijn operaties in het gezicht. Echt bekend werd hij nadat hij model Katie Piper opereerde, die op straat in Londen met zuur was aangevallen. Met gebruik van innovatieve technieken slaagde hij erin haar zeer ernstig verminkte gelaat weer enigszins in oude staat te herstellen. Het was in die periode van succes dat het ‘medisch genie’, zoals hij inmiddels genoemd werd, hoorde over de zuuraanvallen in Pakistan. Eén plus één was twee. De goedlachse chirurg besloot zijn kennis en kunde in te zetten in zijn vaderland en reisde namens een non-gouvernementele organisatie af naar zijn Islamabad, om zich over de slachtoffers van zuuraanvallen te ontfermen.
In een van de eerste scènes van ‘Saving Face’ zien we hoe Jawad de toestand van een aantal patiënten beoordeelt. Het ene na het andere gruwelverhalen komt voorbij. In één seconde veranderde zuur de levens van de voorheen prachtige jonge vrouwen compleet. Zo is er Zakia, die binnen haar huwelijk zo zwaar mishandeld werd dat ze naar de rechtbank ging en echtscheiding aanvroeg. “Hier zul je voor boeten,” had haar man gezegd, waarop hij Zaria overgoot met onverdund accuzuur. En er is Rukhsana, die vertelt: “Mijn man gooide zuur over me heen, mijn schoonzusje benzine en mijn schoonmoeder stak me in brand met een lucifer.” Als Jawad vraagt waar ze nu woont, barst ze in tranen uit. “Ik woon nog bij hen. Mijn kinderen werden ziek, en ik kon zelf niet voor ze zorgen, dus was ik gedwongen het goed te maken met mijn man.”

De documentairemaakster krijgt ook twee van de mannen te spreken, die de aanslagen met zuur beiden ontkennen. “Ik heb het niet gedaan, het is een samenzwering tegen mij,” zegt de een. Als Obaid-Chinoy de andere man vraagt hoe hij aan de brandwonden op zijn hand komt, verklaart hij: “Toen zij krankzinnig werd en zichzelf met benzine overgoot, vatte ze vlam door een kaars die in de buurt stond. Mijn wond is van mijn pogingen om het vuur te blussen.”
Na de zware verhalen van vrouwen en de razend makende verklaringen van de mannen, volgt telkens een iets luchtiger onderwerp, wat voorkomt dat je als kijker genoeg krijgt van alle ellende en de documentaire afzet. Zo zien we hoe chirurg Jawad een gezellig gezin heeft in Londen, hoe een van de vrouwen grapjes maakt met haar dochter, en hoe slachtoffers van de zuuraanvallen onderling ook met elkaar kunnen lachen. Een trip met een lokale manager van de Acid Survivors Foundation naar het platteland geeft achtergrondinformatie over de misdaden met zuur. Centraal Pakistan is, zo leren we, een van de streken met de grootste katoenproductie ter wereld. Bij die teelt wordt zuur gebruikt. Voor zuur hoef je daarom, in tegenstelling tot bijvoorbeeld wapens, geen vergunning te hebben. Er is gemakkelijk aan te komen. Een zuuraanval is een aantrekkelijke optie als je ervoor wil zorgen dat de vrouw die jou niet wilde nooit meer iemand anders zal krijgen.
De verhalen die de vrouwen in ‘Saving Face’ vertellen zijn stuk voor stuk onvoorstelbaar gruwelijk, hun ernstig verminkte gezichten moeilijk om aan te zien. Haat, verstoting, uitzichtloosheid, je zou je Westerse ogen er het liefst voor sluiten. Toch is deze documentaire ook voor een positief gevoel het kijken waard. Na een tijdje is het niet meer zozeer de aangetaste huid van de vrouwen die opvalt, maar hun enorme veerkracht en de bewonderenswaardige moed waarmee ze vechten voor hun rechten. En daarin staan ze niet alleen. Zo zien we Advocaat Generaal bij de Hoge Raad  Sarkar Abbas, die zich enorm inzet voor vrouwenzaken. Ze werkt gratis mee om een rechtszaak aan te spannen tegen de man die Zakia zoveel leed berokkende. En Bilquis Siddique, die aangevallen vrouwen onderdak biedt in een speciaal opvanghuis van de Acid Survivors Foundation. De vrouwen kunnen daar hun leed met elkaar delen en elkaar helpen hun zelfvertrouwen terug te krijgen. Parlementslid Marvi Menon vecht op haar beurt maandenlang om een nieuwe wet door het Pakistaanse parlement te krijgen, die daders van zuuraanvallen een levenslange gevangenisstraf in het vooruitzicht stelt.



En dan is er uiteraard nog chirurg Muhammed Jawad, die het comfort van zijn praktijk in Londen verliet om de pijn van de getroffen Pakistaanse vrouwen te verlichten en ze iets van hun oude gezicht terug te geven. De documentaire ‘Saving Face’ confronteert ons met de schokkende feiten omtrent zuuraanvallen – die overigens niet alleen in Pakistan, maar wereldwijd voorkomen – maar vertelt vooral ook een mooi en hoopgevend verhaal. Ze toont hoe mensen als Muhammed Jawad, Sarkar Abbas, Bilquis Siddique en Marvi Menon zich niet verschuilen achter een sluier van ontkenning. Hoe zij hun ogen niet sluiten voor de ellende in hun land, maar juist belangeloos hun expertise inzetten om de wereld een stukje mooier te maken. Samen met de strijdvaardige slachtoffers vormen zij het gezicht van een rechtvaardige versie van Pakistan.
Sharmeen Obaid-Chinoy is niet alleen documentairemaakster, maar zet zich ook actief in voor de slachtoffers van aanvallen met zuur. Op http://savingfacefilm.com/ en http://projectsaave.org/ is meer informatie te vinden en kun je zien hoe jij kunt helpen.
[divider/]

Over de auteur

Simone Maas
Simone mist af en toe een groen stoplicht wegens dagdromen. Of omdat ze opgaat in haar telefoon, want daar is ze verslaafd aan. Simone schrijft in 140 tekens op Twitter en in meer dan 140 tekens op simonemaas.com. Ze heeft een bijzondere liefde voor levensverhalen, klaprozen en – je verwácht het niet – documentaires. Ze schrijft met regelmaat recensies over documentaires voor het weblog Ruis op je Buis, waar deze recensie oorspronkelijk verscheen.
[divider/]